Dünyada az sayıda başarılı örnek dışındakileri ne kadar verimli kullanabiliyoruz?

Türkiye Futbol Vakfı Yönetim Kurulu üyeleriyle birlikte 2019 senesinde Türkiye Futbol Federasyonu’na o dönem TFF Başkanı olan Sayın Nihat Özdemir’i ziyarete gittik. Futbol vakfında ben de yönetim kurulundayım. Görüşmede TFF Genel Sekreteri Sayın Kadir Kardaş ve TFF Yönetim Kurulu Üyesi Selim Soydan da bulunuyordu. Türk Sporu ve futbolla ilgili keyifli bir sohbet gerçekleştirdik.

Mesleki tecrübemizi futbol sevgimizle birleştirerek Futbol Okulları ve Akademi İş Birlikleri gibi ülke çapında değer üreten nitelikli geliştirdiğimiz projeleri TFF yönetimiyle paylaştık. Projelerle ilgili istişarede bulunduk. Nihat Özdemir tanışma faslında mimar ve inşaat mühendisi olduğumu öğrendiğinde inşaat sektörüne de biraz değindik. O sırada gündem dışı olarak stadyumlarımızın mevcut durumu konusunu açtım. Özellikle son yıllarda ülkemizde yapılan stadyum yatırımlarının sayısı, yoğunluğu ve büyüklüğü hepimizi keyiflendiriyor. Modern tesislere kavuşuyoruz. Emeği geçenlere teşekkür ediyoruz fakat bu yapıları ne kadar verimli kullanabiliyoruz? Ne kadar değer üretebiliyoruz bu tesisleri kullanarak? Bu soruyu Sayın Başkan’a sorduğumda şöyle bir hesap yaptık ve bir takımımıza ait stadyum yılda sadece toplam 30-40 gün kullanılıyor. Diğer günler boş ve atıl. Giderleri de cabası. Tesis altyapı bakım maliyetleri, zaten ekonomik olarak zor durumda olan kulüplerimizin üzerinde bir yük.

Stadyumlarımızla ilgili bu durum tespitini yaptıktan sonra, sektörün dinamiklerini de bildiği için Sayın Başkan’ın ilgisini çekti ve konuyla ilgili neler yapılabileceğini sordu. Uzun zamandır stadyumların çok amaçlı merkezler olarak tasarlanması gerektiğini anlatıyor, bununla ilgili yazılar yazıyor ve fizibiliteler hazırlıyoruz. Bu yapılarda sadece futbol oynanmamalı, stadyumlar aynı zamanda maç günleri haricindeki her gün başka aktivitelere de ev sahipliği yapmalı. Daha önce yazdığım yazılardaki teknik ve idari detayları da anlattım. Özet olarak bu süreçte yapılması gerekenleri paylaştım. Toplantı sonunda bizi uğurlarken konuya gösterdiğim hassasiyet ve bilgi paylaşımı için Sayın Başkan çok teşekkür etti ve bu konuyla ilgili çalışmaların çok değerli olduğunu, gündeme alınması gerektiğini söyledi. İnşallah mesleki bilgi ve tecrübemizle Türk Sporuna bir katkı daha sunabildikse ne mutlu bize.

Aradan kısa bir süre geçti ve dünya devi Real Madrid yeni stadyum projesini dünya kamuoyuyla paylaştı. Real Madrid'in stadyumu olan Santiago Bernabeu'nun yenileme çalışmaları heyecan verici bir videoyla tanıtıldı. Yeni nesil çim bakım sistemiyle, zemin parçalanacak ve 35 metre derinlikteki bir depoda saklanabiliyor. Çalışmaları bittikten sonra Santiago Bernabeu, tenis ve basketbol maçlarına, konserlere, fuarlara ve birçok farklı etkinliğe de ev sahipliği yapabilecek. İnternetten bu videoyu bulup seyretmenizi tavsiye ederim.

Sonuç itibariyle bu proje medyada “geleceği inşa eden proje” olarak yankı buldu. Yıllardır anlattığım konunun ete kemiğe büründüğünü görmek ayrıca memnuniyet verici.

Çok amaçlı kullanım yapılabilen modern stadyumlarda, Veltins Arena (Almanya) ve Saitama Super Arena (Japonya) gibi dünyadan başkaca örneklerde mevcut.

Çok amaçlı stadyum, çok sayıda etkinlik türü tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmış stadyum türü olarak ifade edilebilir. Herhangi bir stadyumun birden fazla spor dalı ya da etkinliğe ev sahipliği yapabilme potansiyeli, bu stratejiye uygun konsept tasarım ve işletme modeline göre geliştirebilir.

Futbolun asla sadece futbol olmadığı düşüncesinden yola çıkarak bu sporun ekonomik olarak sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla değer üreten projeler geliştirmek zorundayız. Bu konuda futbol endüstrisinin devasa yapıları olan stadyumlar muhteşem potansiyele sahip.

Futbol endüstrisinin sahnelendiği ana mekanlar olarak stadyumlara milyonlarca dolar para harcanıyor. Devasa alanlarda kişi kapasitesi olarak her geçen gün daha fazla futbolseveri ağırlamaya hazırlanan stadyumlar dünyanın her yerinde inşa edilmekte.

Yeni yapılar inşa edildiği gibi eskilerin de renovasyonu yapılıyor. Peki bu denli büyük ölçekli, pahalı ve inşaat yatırımı özelinde bakarsak komplike yapıları ekonomik olarak ne kadar verimli kullanıyoruz? Yatırımların geri dönüş süreleri veya ekonomik ömürleri ne kadar? Stadyum yatırımlarının SWOT analizinden hangi sonuçlar çıkıyor? Girişimcilik perspektifinden bakarsak teknolojiyi de kullanarak stadyumları sürekli kullanabileceğimiz şekilde nasıl aktiviteler geliştirilebilir? Bu gibi sorular bizi doğru cevaplara götürecektir.

Bir stadyumun sadece futbol maçları için bir yılda toplam sadece 1 ay kullanıldığını hesaplamıştık. 11 ay bir şey yok. Kullanım açısından verimlilik oranı %10 bile değil. Dünyada bu kadar verimsiz kullanılan başka bir yatırım var mıdır veya hangi projeler vardır acaba? Stadyumlara gayrimenkul sektörü perspektifinden baktığımızda projelerde ekonomik sürdürülebilirliğin sağlanması için mutlaka bu verimsizliğin ortadan kaldırılması gerekir.

Futbol stadyumları ekonomik olarak çok daha verimli bir şekilde işletilebilir. Ancak bu, birçok faktöre bağlıdır. Stadyumun yerel koşulları, yönetimi, kullanım çeşitleri, etkinlikler ve diğer faktörler yatırım stratejisinde önemli rol oynar.

Stadyumların sadece futbol maçları için değil, aynı zamanda konserler, diğer spor etkinlikleri, fuarlar, özel etkinlikler, perakende alışveriş, restoran, müze, eğlence platformları, e-spor, toplantı, ofis, eğitim merkezi gibi farklı etkinlikler için de kullanılması, gelir çeşitliliğini artırabilir.

Bir futbol stadyumunun ekonomik olarak verimli işletilmesi için aşağıdaki faktörlere dikkat edilmesi gerekir.

-Proje Süreç Yönetimi Modeli

-Proje Geliştirme ve Girişimcilik

-Çok Amaçlı Kullanım

-Hasılat Paylaşımlı Projeler

-Yerel ve Uluslararası İş Birliği

-Sponsorluk ve Reklam

-Tesis ve Ekipman Kiralaması

-Bilet Satışı ve Sezon Kombineleri

-Altyapı ve Bakım Yönetimi

-İşletme Senaryosu

-Maliyet Yönetimi

-Yaratıcı Gelir Kaynakları

Her stadyumun koşulları farklıdır, bu nedenle ekonomik verimlilik sağlamak için atılması gereken adımlar da farklılık gösterebilir. İyi bir planlama, etkin yönetim ve yerel koşullara uygun stratejiler ile futbol stadyumları ekonomik olarak başarılı bir şekilde işletilebilir.

Stadyumları çok amaçlı merkezler olarak tasarladığımızda, stadyumları arada sırada kullandığımız yerler olmaktan çıkartıp ekonomiye maksimum seviyede katabilir ve çok boyutlu katma değerler üretebiliriz. Ekonomik olarak zor şartlarda bulunan kulüplerimize sürekli maddi kazanç sağlayacak olan bu projeleri en kısa sürede hayata geçirmemizin, futbolumuza büyük kazanımlar sağlayacağını düşünüyorum. Bu proje geliştirme mantığını sadece futbol stadyumları için değil basketbol, voleybol gibi diğer tüm branşlardaki spor salonları için de ele alabiliriz.

Saygılarımla,